W kontekście podziału majątku wspólnego, często pojawia się pytanie: czy osobista praca małżonka przy budowie domu podlega rozliczeniu? Zgodnie z polskim prawem, co do zasady taka praca nie jest traktowana jako nakład z majątku osobistego na majątek wspólny. W konsekwencji nie podlega ona zwrotowi podczas podziału majątku.
Obowiązki małżonków a osobista praca małżonka przy budowie domu
Zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Oznacza to, że osobista praca jednego z małżonków przy budowie domu stanowi realizację tego obowiązku. Zatem nie jest to nakład z majątku osobistego na majątek wspólny.
Rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny
Z kolei art. 45 § 1 k.r.o. przewiduje możliwość żądania zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny, z wyjątkiem tych zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły one wartość majątku w chwili ustania wspólności majątkowej. Jednakże, osobista praca małżonka co do zasady nie jest uznawana za taki nakład czy wydatek. W konsekwencji w większości sytuacji nie będzie podlegać zwrotowi w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Równoważenie wkładów małżonków
W praktyce, osobista praca małżonka przy budowie domu jest często równoważona przez zaangażowanie drugiego małżonka w inne obowiązki. Może to być m.in. prowadzenie gospodarstwa domowego czy wychowanie dzieci. Dlatego też, przy wspólnej inwestycji obojga małżonków, nie uwzględnia się w rozliczeniach osobistego wkładu pracy każdego z nich.
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym
Jeśli jeden z małżonków wniósł znacząco większy wkład w pomnażanie majątku wspólnego, może on domagać się ustalenia nierównych udziałów na podstawie art. 43 § 2 k.r.o., pod warunkiem wykazania ważnych powodów. O nierównych udziałach przy uwzględnieniu osobistej pracy małżonka pisałam na blogu. „Nierówne udziały, a praca osobista na rzecz rodziny”.
Praca osób trzecich przy budowie domu
Rodzice małżonków często angażują się osobiście w proces budowlany, by ulżyć małżonkom. Niemniej wartość pracy świadczonej przez osoby trzecie, przy budowie domu nie stanowi nakładu z majątku osobistego małżonka na majątek wspólny. Osoby te mogą ewentualnie dochodzić roszczeń o zwrot wartości swojej pracy, o ile z okoliczności nie wynika, że świadczono ją pod tytułem darmym. W praktyce trudno będzie wykazać, że rodzice małżonków angażując się w pomoc przy budowie oczekiwali rozliczenia za wykonaną pracę. W szczególności, jeżeli przez wiele lat nie zgłaszali do małżonków żadnych roszczeń z tego tytułu.
Podsumowanie
Osobista praca małżonka przy budowie domu na majątku wspólnym stanowi realizację obowiązków wynikających z małżeństwa. W konsekwencji nie podlega zwrotowi jako nakład z majątku osobistego na majątek wspólny. W przypadku znacznej dysproporcji w zaangażowaniu małżonków w pomnażanie majątku wspólnego, możliwe jest ustalenie nierównych udziałów w tym majątku.