Co raz częściej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej małżonek – przedsiębiorca zawiera umowy leasingu, której przedmiotem są samochody, urządzenia lub inne pojazdy mechaniczne. Pamiętać przy tym należy, że przez cały czas trwania umowy właścicielem pojazdu lub urządzenia nie jest przedsiębiorca, lecz finansujący. Oczywiście na koniec obowiązywania umowy przedsiębiorca – małżonek może dokonać wykupu przedmiotu umowy leasingu. Jeżeli do wykup nastąpi w trakcie trwania małżeństwa i raty leasingu spłacane były z majątku wspólnego to pojazd lub urządzenie wejdzie do majątku wspólnego małżonków.
Prawo o wykup, jako składnik majątku wspólnego małżonków
Problem pojawia się natomiast wówczas, gdy zawarcie umowy leasingu miało miejsce jeszcze w trakcie obowiązywania wspólności ustawowej małżeńskiej, zaś do wykupu dochodzi już po jej ustaniu. Niestety często małżonek – przedsiębiorca, będący stroną umowy leasingu jest przekonany o tym, że nabyty przez niego już po rozwodzie samochód, będący wcześniej przedmiotem umowy leasingu stanowi wyłącznie jego własność. Takie rozumowanie jest jednak błędne, bowiem z punktu widzenia normy art. 31 § 1 k.r.o. pozostaje bez znaczenia kto był stroną umowy leasingu oraz kiedy doszło do zrealizowania prawa do wykupu samochodu (więcej na temat co wchodzi w skład majątku osobistego przeczytasz tutaj).
Wszelkie uprawnienia z niej wynikające objęte zostały wspólnością majątkową, w szczególności prawo wykorzystywania pojazdu oraz roszczenie o jego zakup na warunkach przewidzianych umową. Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że o przynależności konkretnego prawa do określonej masy majątkowej małżonków (majątku wspólnego, majątku odrębnego) decydują przepisy prawa rodzinnego, nie zaś to, czy dany przedmiot majątkowy nabyty został w wyniku czynności dokonanej przez jednego czy też przez oboje małżonków. Objęcie majątkiem wspólnym uprawnień i roszczeń wynikających z umowy leasingu miało ten skutek, że konieczne było ich uwzględnienie przy ustalaniu składu majątku wspólnego. Późniejsze (mające miejsce już po ustaniu wspólności majątkowej) przekształcenie roszczenia o zakup przedmiotu leasingu w prawo własności nie zmienia wspólnego charakteru praw majątkowych stron, skoro bowiem roszczenie o nabycie niepodzielnego przedmiotu przysługiwało im wspólnie, to tak samo traktować należy prawo, które powstało w wyniku realizacji tego roszczenia, nawet jeśli nabycie własności nastąpiło w wyniku czynności podjętych przez jednego małżonka po ustaniu wspólności. W tym wypadku dokonanie zakupu stanowi działanie mające na celu zachowanie wspólnego prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 roku, sygn.. akt II CSK 322/14).
Rozliczenia pomiędzy byłymi małżonkami z tytułu umowy leasingu
Uznanie, że prawa wynikające z umowy leasingu wchodzą do majątku wspólnego ma jeszcze jeden, dość istotny skutek dla podziału majątku wspólnego byłych małżonków i ich wzajemnych rozliczeń z tego tytułu. Małżonek – przedsiębiorca, który po ustaniu wspólności majątkowej spłacał raty leasingu i poniósł koszty wykupu przedmiotu leasingu po jego zakończeniu ma prawo żądać od drugiego małżonka połowy ww. wydatków poniesionych przez niego z tego tytułu.