Prawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu w spółce z o.o.

W świecie biznesu, gdzie zaufanie i stabilność składu osobowego spółki są na wagę złota, kluczowe jest zabezpieczenie interesów wspólników na wypadek próby zbycia udziałów. Dwa popularne mechanizmy to prawo pierwszeństwa i prawo pierwokupu. Choć ich cel jest podobny – utrzymanie wpływu na skład personalny spółki – w praktyce są to dwie odrębne instytucje prawne o różnych skutkach. Dzisiaj spróbuję wskazać różnice na nrawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu w spółce z o.o.

Prawo pierwszeństwa przy nowych udziałach

Prawo pierwszeństwa w sp. z o.o. najczęściej oznacza prawo dotychczasowych wspólników do objęcia nowych udziałów przy podwyższeniu kapitału. W razie gdy umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów. Prawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jego wykonania. Wezwania te zarząd przesyła wspólnikom jednocześnie. Oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału lub udziałów bądź o objęciu podwyższenia wartości istniejących udziałów wymaga formy aktu notarialnego.

Wyłączenie prawa pierwszeństwa może natomiast przewidywać umowa spółki czy też uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego. Takie wyłączenie może wiązać się z chęcią dopuszczenia do spółki nowych wspólników, a tym samym jej dokapitalizowania.

Prawo pierwszeństwo przy sprzedaży udziałów

Prawo pierwszeństwa nabycia udziałów co do zasady sprowadza się do tego, że wspólnik zamierzający zbyć udziały zobligowany jest do zaoferowania udziałów najpierw wszystkim pozostałym wspólnikom lub przynajmniej niektórym spośród nich. Jeżeli pozostali wspólnicy nie skorzystają z przyznanego im uprawnienia, wspólnik może dokonać rozporządzenia udziałami na rzecz wybranego przez siebie podmiotu, na takich samych warunkach, jakie zaoferował pozostałym w spółce wspólnikom. 

Prawo pierwokupu 

Prawo pierwokupu dotyczy zbycia istniejących udziałów — to uprawnienie przysługujące wskazanym podmiotom do nabycia udziałów zanim zostaną sprzedane osobie trzeciej, zwykle zapisuje się je w umowie spółki lub umowie między wspólnikami. W spółkach z o.o. to prawo jest formą ochrony interesów wspólników i zapewnia, że udziały pozostaną w rękach osób, które mają już wpływ na funkcjonowanie spółki. 

Jak prawo pierwokupu działa w praktyce?

1. Warunkowa umowa sprzedaży. Wspólnik zamierzający zbyć swoje udziały znajduje zewnętrznego nabywcę i zawiera z nim warunkową umowę sprzedaży. Umowa ta jest zawierana pod warunkiem, że uprawnieni wspólnicy nie skorzystają ze swojego prawa pierwokupu.
2. Zawiadomienie uprawnionych. Następnie, zbywca musi niezwłocznie poinformować pozostałych wspólników (lub inne podmioty uprawnione zgodnie z umową spółki) o treści tej umowy.
3. Decyzja. Uprawnieni mają określony w umowie spółki termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwokupu.
4. Realizacja. Jeśli uprawniony zdecyduje się na zakup, nabywa udziały na dokładnie takich samych warunkach, jakie zostały wynegocjowane z osobą trzecią. Wchodzi niejako w jej miejsce.

Co gdy wspólnik pominie procedurę?

Naruszenie przez wspólnika zapisów umowy spółki dotyczących prawa pierwokupu lub pierwszeństwa nie powoduje automatycznie nieważności takiej umowy. Taka umowa jest ważna.

Jednakże pozostali wspólnicy nie są bezbronni. Mogą dochodzić od zbywcy roszczeń odszkodowawczych. W praktyce, aby ułatwić dochodzenie roszczeń i zdyscyplinować wspólników, często w umowie spółki wprowadza się karę umowną za naruszenie tych procedur. W pewnych okolicznościach, jeśli obie strony umowy sprzedaży wiedziały o istnieniu prawa pierwokupu lub pierwszeństwa, uprawnieni wspólnicy mogą również dochodzić uznania takiej umowy za bezskuteczną w stosunku do nich na podstawie art. 59 k.c.

Prawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu w spółce z o.o.

• Prawo pierwokupu daje silniejszą pozycję uprawnionemu, który zna już konkretne warunki transakcji. Może on podjąć decyzję o „wejściu w buty” zewnętrznego nabywcy. Zapewnia to nabycie udziałów po cenie rynkowej.
• Prawo pierwszeństwa daje wspólnikom większą elastyczność i szansę na wynegocjowanie warunków między sobą, zanim oferta trafi na rynek. Jest to rozwiązanie szersze, ponieważ może zabezpieczać spółkę przed różnymi formami zbycia udziałów.

Ostateczny wybór zależy od celów i relacji panujących między wspólnikami. Niezależnie od decyzji, kluczowe jest precyzyjne i szczegółowe uregulowanie całej procedury w umowie spółki zawartej w formie aktu notarialnego.  Pozwoli to uniknąć przyszłych sporów i zapewni stabilność funkcjonowania Waszego biznesu. Więcej na temat sprzedaży udziałów w spółce z o.o. przeczytasz tutaj.