Zachowek to jedna z kluczowych instytucji w polskim prawie spadkowym, mająca na celu zabezpieczenie interesów majątkowych najbliższej rodziny spadkodawcy. Nawet w sytuacji, gdy spadkodawca w testamencie pozbawił ich prawa do dziedziczenia lub za życia rozdysponował całym majątkiem np. darując ten majątek na jednego ze spadkobierców. Warto zrozumieć, kto ma prawo do zachowku jakie są zasady jego przyznawania. Zapraszamy do lektury, która rozwieje wszelkie wątpliwości na ten temat.
Prawo do zachowku wynika ze względu na bliski stosunek rodzinny łączący uprawnionego ze spadkodawcą. Spadkodawca ma moralny obowiązek rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci z uwzględnieniem osób jemu najbliższych. Przepisy dotyczące zachowku służą więc ochronie interesu majątkowego najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed niekorzystnymi i krzywdzącymi ich rozporządzeniami spadkodawcy.
Kto ma prawo do zachowku?
Zachowek przysługuje zstępnym (czyli dzieciom, wnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku zgodnie z ustawą. Istotną rolę odgrywa tutaj kolejność dziedziczenia, która określa, kto ma pierwszeństwo do zachowku. Oznacza to, że rodzice spadkodawcy będą uprawnieni do zachowku dopiero wtedy, gdy spadkodawca nie miał żony i dzieci.
Brak przysporzenia, jako podstawa do dochodzenia roszczenia o zapłatę zachowku
Roszczenie o zachowek przysługuje osobom najbliższym spadkodawcy, które nie otrzymały należnego im zachowku w jednej z postaci przysporzeń majątkowych określonych w art. 991 § 2 k.c. Uprawniony należny mu zachowek, może otrzymać przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Gdy jednak to nie nastąpi, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy lub obdarowanemu roszczenie o zachowek. Roszczenie to przysługuje mu, choćby został powołany do spadku, nawet z ustawy, i choćby współspadkobierca – adresat jego roszczenia sam byłby również uprawniony do zachowku.
Wydziedziczenie dzieci a prawo do zachowku wnuka
Niekiedy zdarza się, że spadkodawca wydziedzicza jedno z dzieci, co może rodzić pytania o przyszłe prawa do zachowku jego dzieci. Podkreślić jednak należy, że wydziedziczenie zstępnego prowadzi jedynie do pozbawienia go zachowku bez wyłączenia dziedziczenia jego zstępnych na podstawie ustawy. Skutki wydziedziczenia dotyczą bowiem wyłącznie osoby wydziedziczonego, a nie jego zstępnych (art. 1011 k.c),np. wnuków czy prawnuków spadkodawcy. Oczywiście osoby te mogą zostać również wydziedziczone, ale może to nastąpić to osobnym aktem spadkodawcy. Powyższe oznacza, że w przypadku wydziedziczenia jednego z dzieci, prawo do zachowku będzie przysługiwać jego dzieciom. Stosownie bowiem do treści art. 1011 k.c. zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.
Jeśli interesuje Cię tematyka zachowku zapraszamy do lektury innych wpisów o podobnej tematyce. Wymagalność roszczenia o zachowek, czyli od kiedy należą się odsetki od zachowku? czy Jak uchronić spadkobiercę przed obowiązkiem zapłaty zachowku?