Intercyza a dziedziczenie – czy umowa majątkowa wpływa na spadek po małżonku?

Wiele par decydujących się na zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, potocznie zwanej intercyzą, zastanawia się nad jej konsekwencjami w sferze prawa spadkowego. Często pojawia się błędne przekonanie, że podpisanie intercyzy automatycznie wyklucza małżonka z dziedziczenia. Jak jest w rzeczywistości? Czy rozdzielność majątkowa faktycznie pozbawia prawa do spadku? Odpowiedź, wbrew powszechnej opinii jest jednoznaczna: nie.

Czym jest intercyza i jaki jest jej cel?

Intercyza to umowa zawierana między małżonkami (lub narzeczonymi) w formie aktu notarialnego. Jej głównym celem jest uregulowanie stosunków majątkowych w małżeństwie w sposób odmienny od ustawowego. Najczęściej spotykaną formą jest ustanowienie rozdzielności majątkowej. Oznacza to, że od momentu jej zawarcia (lub od dnia ślubu, jeśli podpisano ją wcześniej) małżonkowie nie tworzą majątku wspólnego. Każde z nich gromadzi własny, odrębny majątek i samodzielnie za niego odpowiada

Intercyza a dziedziczenie 

Zgodnie z polskim prawem, zawarcie intercyzy  w żaden sposób nie wpływa na samą zdolność małżonków do dziedziczenia po sobie nawzajem. Oznacza to, że  małżonek, niezależnie od obowiązującego ustroju majątkowego dziedziczy po drugim małżonku. 

Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie jest zatem równoznaczne z umownym zrzeczeniem się dziedziczenia, wydziedziczeniem czy odrzuceniem spadku, które są jedynymi instytucjami pozwalającymi skutecznie wyłączyć kogoś z kręgu spadkobierców.

Kluczowy wpływ intercyzy: Co wchodzi w skład masy spadkowej?

Choć intercyza nie pozbawia prawa do dziedziczenia, ma fundamentalny wpływ na to, co faktycznie będzie dziedziczone, czyli na skład i wartość masy spadkowej. To właśnie na tym polu materializują się najważniejsze skutki umowy majątkowej.

Bez intercyzy (ustrój wspólności ustawowej): Po śmierci jednego z małżonków wspólność majątkowa ustaje. W skład spadku wchodzi cały majątek osobisty zmarłego oraz jego udział (co do zasady wynoszący 1/2) w majątku wspólnym] Druga połowa majątku wspólnego niejako „z automatu” przypada żyjącemu małżonkowi i nie podlega dziedziczeniu.

Z intercyzą (ustrój rozdzielności majątkowej): W tej sytuacji nie istnieje majątek wspólny. Dlatego też masę spadkową po zmarłym małżonku stanowi wyłącznie jego majątek osobisty – wszystko, co nabył przed i w trakcie trwania małżeństwa. 

Przykład

Załóżmy, że zmarły mąż pozostawił żonę i dwoje dzieci. W trakcie małżeństwa małżonkowie nabyli mieszkanie o wartości 600 000. zł. Gdyby obowiązywała ich wspólność majątkowa, żona z mocy prawa zachowuje swój udział w mieszkaniu o wartości 300 tys. zł. Dziedziczeniu podlega druga połowa (300 tys. zł), która zostanie podzielona na trzy równe części (po 100 tys. zł dla żony i każdego z dzieci). W efekcie żona staje się właścicielką mieszkania w 4/6 (swoje 3/6 plus odziedziczone 1/6). Gdyby małżonkowie mieli jednak intercyzę, a mieszkanie stanowiłoby wyłączną własność męża, dziedziczeniu podlega cała nieruchomość o wartości 600 tys. zł. Żona i dzieci otrzymają po 1/3 udziału, czyli po 200 tys. zł.

Jak widać, wysokość udziału spadkowego (1/3) jest w obu przypadkach taka sama, ale wartość odziedziczonego majątku jest diametralnie różna.

Podsumowanie 

Podsumowując, należy z całą mocą podkreślić, że intercyza nie wyłącza małżonka z dziedziczenia ustawowego ani testamentowego. Jej fundamentalne znaczenie polega na określeniu, co wejdzie w skład masy spadkowej. Rozdzielność majątkowa powoduje, że dziedziczeniu podlega wyłącznie majątek osobisty zmarłego, bez uwzględniania majątku drugiego małżonka.

Pamiętaj decyzja o podpisaniu intercyzy powinna być poprzedzona analizą sytuacji rodzinnej i majątkowej. Zarówno planując zawarcie umowy majątkowej, jak i mierząc się ze sprawą spadkową, w której zmarły miał podpisaną intercyzę, warto skonsultować się z adwokatem. Profesjonalna porada prawna pozwoli w pełni zrozumieć konsekwencje prawne i zabezpieczyć swoje interesy na przyszłość.