Rozwód czy separacja – często to właśnie pytanie pojawia się, kiedy w małżeństwie pojawiają się problemy, które pociągają za sobą decyzję o rozstaniu. Obie instytucje co do zasady wiążą się z takimi samymi konsekwencjami, zaś główną różnica pomiędzy separacją, a rozwodem sprowadza się do możliwości zawarcia nowego związku małżeńskiego. O ile po rozwodzie każdy z małżonków może zawrzeć nowy związek małżeński to przy separacji jest to niemożliwe.
I tak zarówno przy rozwodzie i separacji pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, co pozwala małżonkom na dokonanie ewentualnego podziału majątku. Przy obu instytucjach aktualny pozostaje również obowiązek wzajemnej pomocy i dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków (alimenty na rzecz małżonka). Ponadto zarówno małżonkowie pozostający ze sobą w separacji, jak i małżonkowie rozwiedzeni nie dziedziczą po sobie.
Inne natomiast są przesłanki do orzeczenia rozwodu i separacji. Do orzeczenia separacji wystarczy bowiem, żeby nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego i w przeciwieństwie do przesłanek do orzeczenia rozwodu rozkład nie musi mieć charakteru trwałego. Powyższe oznacza, iż uzyskanie separacji co do zasady jest mniej skomplikowane niż uzyskanie orzeczenia o rozwodzie. Jednakże podobnie, jak w przypadku rozwodu sąd może odmówić orzeczenia separacji, gdy wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (więcej na temat negatywnych przesłanek do odmowy udzielenia rozwodu znajdziesz „Kiedy sąd nie orzeknie rozwodu?”).
Warto wskazać, iż część ww. skutków małżonkowie mogą uzyskać udając się do notariusza – m.in. rozdzielność majątkową, ustalenie obowiązku alimentacyjnego czy sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania. Jednakże pamiętać należy, iż wizyta u notariusza pomimo pewnych korzyści nie rozwiązuje nam dwóch problemów. Po pierwsze umowa o ustanowieniu rozdzielności majątkowej w przeciwieństwie do rozdzielności powstałej na skutek separacji odnosi skutek wobec osób trzecich, jeżeli zawarcie oraz rodzaj umowy były tym osobom wiadome. Po drugie małżonkowie w dalszym ciągu będą dziedziczyć po sobie z mocy ustawy.