Categories: prawo cywilne

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Wbrew powszechnemu przekonaniu spadek to nie tylko majątek, lecz także długi jakie spadkodawca pozostawił po swojej śmierci. Powyższe oznacza, że przyjmując spadek co do zasady wstępujemy we wszystkie prawa i obowiązki spadkodawcy (art. 922 k.c.), przy czym sposób przyjęcia spadku wpływa na zakres naszej odpowiedzialności za długi spadkodawcy.

I tak przyjęcie spadku wprost powoduje, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczeń, ponosząc tym samym odpowiedzialność z majątku spadkowego oraz ze swojego majątku osobistego, obecnego i przyszłego. Ewentualne ograniczenia w tym zakresie mogą wynikać jedynie z przepisów szczególnych prawa spadkowego, jak również z rzeczowego charakteru odpowiedzialności spadkodawcy za zobowiązania (m.in. ustanowienie zastawu czy hipoteki na jego nieruchomości pomimo nieposiadania przez niego statusu dłużnika osobistego).

W tym miejscu zaznaczyć należy, że do 17 października 2015 roku obowiązywała zasada, według której każdy spadkobierca nieskładający w ustawowym terminie oświadczenia co do sposobu przyjęcia lub odrzucenia spadku był uważany za przyjmującego spadek wprost. Powyższa fikcja uległa zmianie z dniem 18 października 2015 roku, kiedy to zmodyfikowano powyższą zasadę przyjmując, że brak oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia powołania do spadku jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, przy czym dotyczy to tylko spadków otwartych po 18 października 2015 roku.

Natomiast sytuacji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Reguła ta jednak zostaje wyłączona, jeżeli spadkobierca podstępnie zataił część majątku spadkowego lub zgłosił nieistniejące długi (art. 1031 § 2 zdanie drugie k.c.), jej działanie zostaje zaś ograniczone w wypadku, kiedy spadkobierca spłaca niektóre długi spadkowe, wiedząc o istnieniu innych długów spadkowych. Ustawodawca powiązał więc możliwość i zakres korzystania z dobrodziejstwa inwentarza z rzetelnością zachowania spadkobiercy. W wypadku nieuczciwych zachowań nakierowanych na zafałszowanie stanu spadku traci on ten przywilej całkowicie, natomiast w wypadku nieuprawnionego faworyzowania niektórych wierzycieli z krzywdą innych, znanych spadkobiercy, jego odpowiedzialność poszerza się na tyle, by zapewnić także pominiętym wierzycielom należyte zaspokojenie – spadkobierca ponosi wówczas odpowiedzialność za nieuwzględnione długi ponad wartość stanu czynnego spadku, do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe (art. 1032 § 2 k.c.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2014 roku, sygn.. akt I CSK 264/13, publ. LEX).

Odpowiedzialność za długi spadkowe do chwili dokonania działu spadku jest solidarna. Oznacza to, że do chwili działu spadku cały dług może być dochodzony i egzekwowany od jednego, kilku bądź wszystkich spadkobierców, według wyboru wierzyciela, a od działu spadku wierzyciel może domagać się zaspokojenia swojej wierzytelności jedynie od poszczególnych spadkobierców w wysokości odpowiadającej ich udziałowi w spadku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2013 roku, sygn.. akt II CSK 403/12, publ. LEX).