Obowiązek alimentacyjny ojczyma

Pomimo braków więzów pokrewieństwa dziecko może żądać od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem i odpowiednio od żony ojca, nie będącej jego matką alimentów. Obowiązek alimentacyjny wobec pasierba swoje oparcie znajduje w art. 144 § 1 k.r.o. Zgodnie z tym przepisem dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, niebędącej jego matką.

W tym miejscu wskazać należy, że uzyskanie przez dziecko nazwiska męża matki stanowi tylko środek sprzyjający asymilacji dziecka w rodzinie, nie powoduje natomiast ustalenia ojcostwa. Wobec braku węzłów pokrewieństwa nie ma podstaw do zasądzenia alimentów w oparciu o art. 87, 128 i 133 k.r.o. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1967 roku, sygn.. akt III CRN 315/67, publ. LEX). Powyższe oznacza, że alimenty od ojczyma lub macochy mogą być zasądzone wyłącznie w oparciu o art. 144 § 1 k.r.o.

Małżeństwo ≠ obowiązek alimentacyjny względem pasierba

Sam fakt zawarcia małżeństwa matki lub ojca dziecka nie powoduje automatycznie powstania obowiązku alimentacyjnego względem pasierba. Żądanie alimentów od ojczyma (macochy) musi bowiem odpowiadać ogólnemu poczuciu słuszności, znajdującemu uzasadnienie w istniejących regułach moralności i dobrych obyczajach społeczeństwa. Obowiązek więc i zakres tego obowiązku w każdym konkretnym wypadku będzie zależeć od ustalenia, czy w okolicznościach ujawnionych w sprawie żądanie świadczenia alimentów wysunięte w stosunku do ojczyma (macochy) i wysokość tego żądania zgodne są z zasadami współżycia społecznego.

Zgodność z zasadami współżycia społecznego

Przede wszystkim żądanie alimentów od ojczyma lub macochy będzie zgodne z zasadami współżycia społecznego, a co za tym uzasadnione w sytuacji, gdy dziecko zostało przyjęte przez ojczyma lub macochę do domu, jest przez nich wychowywane, tworzy razem z nimi rodzinę i traktowane jest na równi z pozostałymi jej członkami.

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego

Obowiązek alimentacyjny ojczyma względem pasierba trwa dopóki pasierb znajduje się w niedostatku. Ponadto obowiązek ten co do zasady wygasa z chwilą rozwiązania małżeństwa przez rozwód, albowiem przepis art. 144 § 1 k.r.o mówi o skierowaniu żądania do męża, a nie byłego męża swojej matki oraz żony, a nie byłej żony swojego ojca.

Kolejność obowiązku alimentacyjnego

Obowiązek alimentacyjny ojczyma (macochy) nie może jednak wyprzedzać obowiązku alimentacyjnego rodziców dziecka, gdyż nie dałoby się to pogodzić z zasadami współżycia społecznego. Dziecko będzie mogło jednak żądać świadczeń alimentacyjnych od swego ojczyma (macochy) w całości lub w części w każdym wypadku, gdy rodzice nie będą mogli spełnić swego obowiązku wobec dziecka albo gdy ich możliwości zarobkowe i majątkowe nie wystarczą na zaspokojenie potrzebnych dziecku lub w konkretnym wypadku uzasadnionych środków utrzymania i wychowania, ale zawsze tylko wtedy, gdy odpowiada to zasadom współżycia społecznego (por. uchwała  Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1968, sygn. akt III CZP 27/68, publ. LEX).

Alimenty od ojczyma w wyroku rozwodowym?

Na koniec należy dodać, że w procesie o rozwód nie jest dopuszczalne orzeczenie o świadczeniach alimentacyjnych, które w myśl art. 144 k.r.o. mogą przysługiwać dziecku jednego z małżonków od drugiego małżonka, nie będącego jego ojcem lub matką. Takich świadczeń dziecko może dochodzić od swego ojczyma lub macochy tylko w odrębnym procesie (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1975 roku, sygn.. akt III CRN 231/15, publ. LEX).