Rozwód z winy a nierówne udziały

Jakiś czas temu na naszym blogu poruszyliśmy temat wpływu rozwodu z winy na podział majątku. Z wpisem możesz zapoznać się tutaj.  Po ponad trzech latach wracamy do tego zagadnienia. Dzisiaj zechcemy odpowiedzieć na pytanie –  Czy rozwód z winy jednego z małżonków ma wpływ na nierówne udziały w majątku wspólnym?  Kilka miesięcy temu Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 listopada 2023 roku w sprawie  

Zasada równych udziałów

Zgodnie z art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 43 § 2 zd. 1 k.r.o., który umożliwia ustalenie nierównych udziałów z uwzględnieniem stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego. 

Ważne powody jako przesłanka nierównych udziałów

W orzecznictwie za ważne powody, zgodnie z art. 43 § 2 k.r.o., uznaje się okoliczności, które z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z majątku wspólnego, do którego powstania się nie przyczynił. Oceniając ważne powody, bierze się pod uwagę zarówno aspekt majątkowy, jak i etyczny. „Ważne powody” nie muszą być jednak związane jedynie z majątkowymi stosunkami małżonków. Interpretacja tego przepisu skłania do wniosku o istnieniu tylko jednego ograniczenia: że ważne powody nie mogą sprowadzać się do stwierdzenia samego w sobie nierównego stopnia przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2019 r., IV CSK 327/19), gdyż w innym razie podważony zostałby sens rozwiązania przyjętego w art. 43 § 1 k.r.o

Rozwód z winy a nierówne udziały w majątku wspólnym

Co więcej art. 43 § 2 zd. 1 k.r.o. nie wyklucza uznania winy rozkładu pożycia za ważny powód do ustalenia nierównych udziałów. Uwzględnienie winy jako czynnika mającego znaczenie przy ustaleniu nierównych udziałów ma na celu ochronę małżonka niewinnego przed niesprawiedliwymi skutkami rozwodu. Przy podziale majątku bierze się pod uwagę nie tylko wkład finansowy, ale również zaangażowanie w wychowanie dzieci i prowadzenie domu.

Niewinny małżonek, który w większym stopniu przyczynił się do powstania majątku, nie powinien być narażony na straty wynikające z zasady równych udziałów. Tym bardziej jeśli prowadziłoby to do niesprawiedliwych skutków majątkowych. Małżonek ponoszący winę za rozkład pożycia, uzyskując wartości nieadekwatne do swojego wkładu, byłby bowiem niesłusznie uprzywilejowany. W razie pominięcia w ocenie „ważnych powodów” czynnika winy rozkładu pożycia, w istocie dochodziłoby do tego, że małżonek niewinny, oprócz dolegliwych następstw osobistych i społecznych rozwodu, byłby także narażony na realne, dotkliwe konsekwencje podziału majątku zgodnie z zasadą równości udziałów. 

Podsumowanie

Podział majątku wspólnego po rozwodzie z winy jednego z małżonków może prowadzić do ustalenia nierównych udziałów. Muszą jednak zostać spełnione przesłanki różnego stopnia przyczynienia się do majątku oraz ważnych powodów. Interpretacja tych przepisów ma na celu ochronę małżonka niewinnego przed niesprawiedliwymi skutkami rozwodu, uwzględniając zarówno aspekty majątkowe, jak i etyczne. Jednocześnie odsyłamy do lektury uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2023 roku w sprawie II CSKP 1401/22. W sprawie, w której wydano przedmiotowe postanowienie Sąd Najwyższy szeroko odniósł się do kwestii wpływu winy małżonka na ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym stron.