Wielu spadkobierców zadaje sobie pytanie, czy przekazanie gospodarstwa rolnego ma wpływ na zachowek. Inaczej mówiąc czy gospodarstwo rolne przekazane przez zmarłego za życia powinno być doliczone do spadku przy obliczaniu zachowku. Kwestia ta była wielokrotnie rozstrzygana przez sądy, a obecnie obowiązuje w tym zakresie ujednolicone i utrwalone orzecznictwo.
Przekazanie gospodarstwa rolnego – czy to darowizna?
Zgodnie z art. 84 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik może zawrzeć z tzw. „następcą” umowę, na podstawie której przekazuje własność gospodarstwa w zamian za uzyskanie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia. W szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę. Przyczyną jej zawarcia jest dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. NastęPrzekazanie gospodarstwa rolnego a prawo do zachowku – czy przekazując gospodarstwo ograniczasz prawo do zachowku? Poznaj kluczowe zasady i skutki prawne.pstwem tej umowy jest wzajemna zależność umowy i decyzji w przedmiocie tych świadczeń ubezpieczeniowych. Polega ona na tym, że utrata mocy jednej z tych czynności pociąga za sobą utratę mocy także drugiej. W przeciwieństwie do klasycznej darowizny, taka umowa nie ma charakteru wyłącznie nieodpłatnego – zawiera elementy wzajemnych zobowiązań, a jej zawarcie prowadzi do uzyskania świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego rolników.
Sąd Najwyższy oraz sądy apelacyjne uznają, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego nie jest umową darowizny w rozumieniu art. 888 Kodeksu cywilnego. W efekcie, nie można jej traktować jak darowizny przy ustalaniu tzw. substratu zachowku. W uchwale z dnia 16 lipca 1980r., III CZP 44/80, OSNC 1981, nr 2-3, poz. 24, Sąd Najwyższy wskazał, że wspólna cecha umowy przekazania gospodarstwa rolnego i umowy darowizny dotyczy wyłącznie nieodpłatności świadczenia. Istotne natomiast znaczenie dla swoistości umowy przeniesienia ma to, że przekazujący zapewnia sobie świadczenia emerytalne lub rentowe ze środków państwowych, korzystanie z działki, lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarczych. Z drugiej zaś strony gospodarstwo przejmuje osoba zdolna do osiągania lepszych efektów gospodarowania. Ty m samymumowa spełnia cel gospodarczy i społeczny. Nie może zatem dojść do odwołania umowy przekazania gospodarstwa rolnego z powodów leżących u podstaw odwołania darowizny.
Co to oznacza w praktyce?
Jeżeli gospodarstwo zostało przekazane w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jego wartość nie podlega doliczeniu do spadku przy obliczaniu zachowku. A zatem osoby pominięte przy tej czynności (np. inne dzieci) nie mogą skutecznie dochodzić roszczeń o zachowek z tytułu przekazania gospodarstwa.