Czy ZUS może zakwestionować wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę?
Przepisy ustawy o ubezpieczeniach społecznych przyznają ZUS’owi uprawnienie do kwestionowania wysokości ustalonego przez strony wynagrodzenia za pracę. Najczęściej z uprawnienia tego organ rentowy korzysta w sprawach związanych z wypłatą ubezpieczonemu zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego. I o ile w orzecznictwie przyjmuje się, że ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, sygn.. akt II UZP 2/05, publ. LEX) to sam fakt ustalenia wynagrodzenia na wysokim poziomie nie może automatycznie przesądzać o nieważności umowy lub jej postanowień (art. 58 k.c.).
Wynagrodzenie musi być godziwe
Nie można bowiem zapominać, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy, natomiast ocena godziwości tego wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 kwietnia 2014 roku, sygn.. akt III AUa 1136/13, publ. LEX).
Kwestionowanie wysokości wynagrodzenia przez ZUS przy umowa o pracę z kobietą ciężarną
Ponadto to, że umowa o pracę została zawarta z kobietą ciężarną również nie przesądza o pozorności tejże umowy ani nie cechuje się wadliwością. Żadne bowiem przepisy prawa nie zabraniają zawierania umów o pracę z kobietami w ciąży, zaś przyjęcie odmiennego stanowiska jest niedopuszczalne. Również to, że pracownik po kilku tygodniach od nawiązania stosunku pracy stał się niezdolny do pracy nie świadczy o tym, że wysokość wynagrodzenia została ustalona wyłącznie w celu uzyskania przez niego wyższych świadczeń z tytułu zasiłku chorobowego.
Na marginesie należy wskazać, że zawierając umowy o pracę strony kierują się różnymi motywami indywidualnymi, które należy odróżnić od causae czynności prawnej (typowego celu czynności prawnej). Między innymi, jak wskazał Sąd Najwyższy, zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało do uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych, czy uzyskania kredytu bankowego, nie jest obejściem ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2004 roku, sygn. akt I PK 42/04, publ. OSNP 2005/14/209). Podobnie takiego zarzutu nie można postawić umowie o pracę nienaruszającej art. 22 k.p., nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku, sygn.. akt II UK 141/04, publ. LEX, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, sygn.. akt II UK 320/04, publ. OSNP 2006/7-8/122).
W szczególności trudno uznać, że dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania takiej ochrony jest sprzeczne z prawem. Przeciwnie jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, sygn. akt III UK 89/05, publ. LEX). Tym samym motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu rzeczywistego jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p.
Możliwość odwołania się od decyzji ZUS w przedmiocie ustalenia innej podstawy wymiaru składek
W przypadku kwestionowania wysokości wynagrodzenia przez ZUS to na organie rentowym spoczywa obowiązek wykazania, że umowa o pracę jest sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa. I nawet w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji ww. zakresie ubezpieczonemu przysługuje prawo do wniesienia odwołania od takiej decyzji.