Jeżeli w dacie orzeczenia rozwodu małżonkowie dalej razem mieszkają to sąd w wyroku rozwodowym zobowiązany jest ustalić korzystanie z mieszkania po rozwodzie. Odstąpienie przez sąd od wydania rozstrzygnięcia o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania możliwe jest tylko w dwóch wypadkach. Po pierwsze, gdy w dacie orzeczenia rozwodu małżonkowie nie zajmują już wspólnego lokalu, tzn. nie mieszkają razem. Po drugie, gdy małżonkowie złożą zgodne oświadczenie o nie orzekaniu przez sąd o prawie do wspólnego mieszkania.
Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania może polegać na:
- określeniu sposobu korzystania (quad usum), polegające na przyznaniu każdemu z małżonków określonej części mieszkania do wyłącznego korzystania;
- podziale prawa do lokalu na zgodny wniosek małżonków;
- przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego;
- nakazaniu opuszczenia i opróżnienia (eksmisji) mieszkania przez małżonka, który swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.
O ile ustalenie prawa do wspólnego mieszkania po rozwodzie w sposób opisany w pkt II i III wymaga zgody obojga małżonków to pozostałe rozstrzygnięcie o sposobie korzystania z mieszkania mogą zapaść także wbrew woli małżonków.
Należy jednak pamiętać, iż orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Rozstrzygnięcie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania wbrew powszechnie panującej opinii nie przesądza ani o tytule prawnym do tego lokalu, ani też o tym, komu on przypadnie w razie ewentualnego podziału majątku wspólnego. W związku z czym za wspólne mieszkanie w rozumieniu przepisu art. 58 § 2 k.r.o. należy uznać każdy lokal (nieruchomość), który małżonkowie uznawali za wspólne mieszkanie (miejsce życia rodzinnego), niezależnie od posiadanego do ww. lokalu tytułu prawnego lub jego braku (prawo własności, prawo spółdzielcze, służebność osobista, najem, użyczenie itp.), nawet jeśli stanowi ono własność osoby trzeciej, a nawet majątek osobisty jednego z małżonków. Zatem sam fakt, iż mieszkanie stanowi majątek osobisty jednego z małżonków nie oznacza, iż drugi małżonek nie posiada uprawnienia do zamieszkiwania w takim lokalu, gdyż zgodnie z art. 28¹ k.r.o. jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
Nie oznacza to jednak, iż małżonek będący właścicielem mieszkania ma związane ręce i nie może po orzeczeniu rozwodu wystąpić z żądaniem nakazania eksmisji czy wydania mu mieszkania, będącego jego własnością, albowiem po orzeczeniu rozwodu tytuł prawny do zajmowanego wspólnie mieszkania niejako odzyskuje znaczenie prawne. W tym miejscu zaznaczyć należy, iż przydzielenie rozwiedzionemu małżonkowi na podstawie art. 58 § 2 k.r.o. do korzystania wyodrębnionej części wspólnie zajmowanego mieszkania, jeżeli nie posiada on jakiegokolwiek prawa do tego lokalu, nie może stanowić skutecznego zarzutu niweczącego żądanie drugiego z małżonków oparte o dyspozycję art. 222 § 1 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 lutego 2011 roku, sygn.. akt I ACa 928/10, publ. LEX).
Tekst został opublikowany również na portalu INFOR.